Η διδασκαλία και η διαχρονική πράξη της Εκκλησίας, μας προτρέπουν να εκδηλώνουμε τη μέριμνα μας για την ανάπαυση μιας ψυχής όχι μόνο με προσευχές, αλλά και με έργα αγάπης. Έτσι, οι Αποστολικές Διαταγές παραγγέλνουν να προσφέρονται στους φτωχούς ορισμένα από τα υπάρχοντα του νεκρού στη μνήμη του. Και ο άγιος Ιωάννης ο Φρυσόστομος, ερμηνεύοντας το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, συμβουλεύει να κάνουμε τέτοιες αγαθοεργίες, «ώστε, αν μεν ο νεκρός είναι αμαρτωλός, ν’ απαλλαγεί από τις αμαρτίες του· και αν είναι δίκαιος, να λάβει μεγαλύτερο μισθό και ανταπόδοση». Οι προσευχές, από το άλλο μέρος, για τους νεκρούς περιλαμβάνουν τόσο την μνημόνευση των ονομάτων τους στις θείες λειτουργίες, όσο και την τέλεση ειδικών ακολουθιών, των μνημοσύνων.
Ση μεγαλύτερη ωφέλεια, πάντως, στους νεκρούς την προξενεί η τέλεση της θείας ευχαριστίας στη μνήμη τους, γιατί τότε, με τις μερίδες τους στο άγιο δισκάριο, «ενώνονται αόρατα με το Θεό και επικοινωνούν μαζί Σου και παρηγορούνται και σώζονται και ευφραίνονται εν Φριστώ» (άγιος υμεών Θεσσαλονίκης).
Σα μνημόσυνα τελούνται κανονικά την ημέρα του Σαββάτου που είναι ημέρα των κεκοιμημένων. Σην ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου, και από του Σαββάτου του Αγίου Λαζάρου έως και της Κυριακής του Θωμά ΔΕΝ τελούνται μνημόσυνα, ενώ τις όλες τις ημέρες του έτους τελούνται τρισάγια. Σις Κυριακές, κανονικά, δεν τελούνται μνημόσυνα επειδή η Κυριακή είναι ημέρα Αναστάσεως. Όμως η Εκκλησία επιτρέπει την τέλεσή τους ακόμη και την Κυριακή, όχι όμως όλες τις Κυριακές. Εξαιρούνται οι Κυριακές, κατά τις οποίες εορτάζουμε γεγονότα, που έχουν άμεση σχέση με τον Δεσπότη Χριστό, δηλαδή κατά τις «Δεσποτικές Εορτές» (Xριστούγεννα – Πρωτοχρονιά – Θεοφάνεια – Πάσχα – Πεντηκοστή – Τψώσεως του Τιμίου Σταυρού). Επίσης ΔΕΝ τελούμε Μνημόσυνα στην Πανήγυρι των Αγίων ΙΒ΄Αποστόλων 29/6 & 30/6 καθώς και στις Πανηγύρεις του Αγίου Φανουρίου 27/8 της Γοργοϋπηκόου 1/10, των Ταξιαρχών 8/11, της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας 22/12, του Αγίου Παρθενίου 7/2 και την πρώτη Κυριακή του Μαρτίου .
Κατά τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Πίστης μας, το κόλλυβο (βρασμένο σιτάρι) συμβολίζει την Ανάσταση των φθαρτών σωμάτων μας. Όπως ο σπόρος του σταριού, αφού θαφτεί και σαπίσει, εν συνέχεια φυτρώνει, βλασταίνει και δίνει καρπό. Έτσι πιστεύουμε και για τους κεκοιμημένους αδελφούς μας. Αφού ενταφιασθεί το σώμα, σαπίσει και λιώσει, στη συνέχεια θα αναστηθεί κατά την Ανάσταση των πάντων και θα ζήσει αιώνια στη Βασιλεία του Θεού.
«Εγώ ειμι η ανάστασις και η ζωή, ο πιστεύων εις εμέ, καν αποθάνη, ζήσεται» ……(Ιωάν.11:25). O ευαγγελικός αυτός λόγος, αγαπητοί αδελφοί, μας υπενθυμίζει μια μεγάλη και βασική αλήθεια. Μπορεί ο θάνατος να δημιουργεί αισθήματα πόνου και θλίψεως για εκείνους που χάνουν δικά τους και προσφιλή πρόσωπα. Όμως για μας τους χριστιανούς ο θάνατος δεν είναι το τέλος της ζωής, αλλά ο θάνατος γίνεται η γέφυρα για να περάσει ο άνθρωπος από τη ματαιότητα του παρόντος κόσμου στην αιωνιότητα και τη βασιλεία των Ουρανών.